Wizyta terenowa – Bari (Włochy)

Trzecia wizyta w ramach projektu miała miejsce w Bari we Włoszech w dniach 28–30 czerwca 2023 r. Skupiała się ona na modelowej praktyce działania w zakresie przezwyciężania przeszkód w szczepieniach pod nazwą Su.Pr.Eme – program ten służy ochronie praw niezgłoszonych lub sezonowych pracowników migrujących z krajów trzecich, a jego głównym elementem jest zintegrowanie opieki zdrowotnej i społecznej. Stosowana praktyka działania ma na celu poprawę dostępu do opieki zdrowotnej, w tym dostępu do szczepionek przeciwko COVID-19.  

Dyrektor Generalny Regionalnej Agencji Zdrowia i Spraw Społecznych w Apulii (AReSS) oraz delegaci administracji regionu Apulia przyjęli 23 uczestników z 10 państw członkowskich UE. Uczestnikami wizyty byli przedstawiciele ministerstw zdrowia, instytutów zdrowia, krajowych urzędów ds. szczepień oraz farmaceuci. Celem wizyty było: 

• zebranie informacji na temat programu „Su.Pr.Eme” i wyciągnięcie wniosków z jego sukcesu,  
• wspieranie wzajemnego uczenia się dzięki wymianie wiedzy i doświadczeń,  
• opracowywanie pomysłów na to, w jaki sposób pracownicy sektora ochrony zdrowia z innych państw członkowskich mogą przenieść tę praktykę do swoich krajów. 

Podczas wizyty agencja AReSS otrzymała certyfikat dla wyróżniającej się praktyki działania od Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Zdrowia i Cyfryzacji (HADEA). 

Cel 

We Włoszech utrzymuje się kilka fizycznych, administracyjnych i praktycznych barier dla szczepień. Do najistotniejszych barier dla szczepień należą wyzwania kulturowe, językowe, logistyczne i organizacyjne, a także czynniki społeczne, takie jak trudności z wzięciem wolnego w pracy, szczególnie w przypadku pracowników o niskich dochodach i o nieuregulowanym statusie. 

W 2017 r. włoskie Ministerstwo Zdrowia przyjęło ustawę 119/2017, która rozszerzyła liczbę obowiązkowych szczepień do 10. Oprócz szczepień przeciwko błonicy, tężcowi, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B i polio wprowadzono szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR), ospie wietrznej, krztuścowi i haemophilus influenzae typu b (Hib). W efekcie niezaszczepione dzieci nie mogą uczęszczać do przedszkoli do szóstego roku życia. Aby zapewnić przestrzeganie przepisów dotyczących szczepień wprowadzono zasadę, że rodzice, którzy nie spełnią wymogów dotyczących obowiązkowych szczepień, mogą zostać ukarani grzywną. 

Projekt „Su.Pr.Eme” jest częścią ogólnokrajowej inicjatywy prowadzonej przez Ministerstwo Polityki Społecznej i Pracy – Dyrekcję Generalną ds. Polityki Imigracyjnej i Integracyjnej. Celem projektu jest zwalczanie wyzysku na rynku pracy, marginalizacji i podatności na zagrożenia pracowników migrujących poprzez wdrożenie zintegrowanego planu działania. Daje on agencji AReSS możliwość opracowania modelu opieki zdrowotnej i społecznej w nieformalnych osiedlach. 

Wdrażanie modelu wypracowanego w Apulii rozpoczęło się we wczesnej fazie pandemii COVID-19, która zaostrzyła istniejące wyzwania stojące przed migrantami i innymi grupami szczególnie wrażliwymi ze względu na swój status społeczno-ekonomiczny i prawny, a także ograniczony dostęp do usług opieki zdrowotnej. 

Cele projektu to m.in. zapewnienie ochrony i dostępu do usług zdrowotnych dla osób szczególnie podatnych i znajdujących się w niekorzystnej sytuacji, a także poprawa ich ogólnego stanu zdrowia i warunków życia. W szczególności projekt ma na celu: 

• promowanie przekształcania osiedli w gościnne środowiska, spełniające akceptowalne standardy życia, 
• wzmocnienie usług socjalnych, zdrowotnych, pracowniczych, transportowych i kulturalnych, a także zachęcanie migrantów do uczestnictwa w życiu lokalnych społeczności,  
• wzmocnienie zdolności do zarządzania obecnością dużej liczby migrantów żyjących w trudnych warunkach, w których może dochodzić do łamania praw człowieka i wyzysku. 

Zasoby 

Włochy zapewniają powszechną opiekę zdrowotną (system opieki społecznej wg Beveridge’a), a więc każdy mieszkaniec Włoch może uzyskać dostęp do opieki zdrowotnej bez ubezpieczenia. Wśród świadczonych usług znajdują się szczepienia. Większość szczepień należy do włoskiego krajowego planu szczepień, z wyjątkiem szczepień przeciwko grypie i COVID-19.  

Mieszkańcy Włoch, którzy nie są obywatelami tego kraju mogą otrzymać bezpłatne szczepienie przeciwko COVID-19. Inne szczepienia mogą być bezpłatne, lecz zależy to od przepisów regionalnych. 

Zaangażowane podmioty i wdrożenie 

Projekt jest częścią krajowej inicjatywy prowadzonej przez Ministerstwo Polityki Społecznej i Pracy – Dyrekcję Generalną ds. Polityki Imigracyjnej i Integracyjnej. Region Apulia jest liderem projektu wśród pięciu regionów partnerskich z południowych Włoch (Apulia, Kampania, Basilicata, Kalabria i Sycylia). W projekt zaangażowani są inni partnerzy, tacy jak Inspekcja Pracy, Krajowy Instytut Zabezpieczenia Społecznego, Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM), Konsorcjum NOVA Onlus i specjalistyczne organizacje pozarządowe. 

W ramach projektu region Apulia przekazał działania w zakresie opieki zdrowotnej i społecznej do AReSS w Apulii. 

Wyniki 

Mobilna jednostka ambulatoryjna koordynowana przez AReSS prowadzi różne interwencje, w tym szczepienia, z naciskiem na profilaktykę, monitorowanie stanu zdrowia i statusu społecznego migrantów oraz zapewnianie opieki. Interwencje te są szczególnie ważne, ponieważ populacje migrantów często napotykają trudności w dostępie do włoskiego systemu opieki zdrowotnej. Jednostki mobilne są uruchamiane na podstawie umów z lokalnymi władzami zdrowotnymi i podmiotami trzeciego sektora. Jednostki te działają zgodnie z tygodniowym harmonogramem we wcześniej ustalonych lokalizacjach na obszarach wiejskich. Działają one jako multidyscyplinarne zespoły składające się ze specjalistów z zakresu opieki zdrowotnej i społecznej, w tym psychologów, w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb zdrowotnych zidentyfikowanych na miejscu, przy jednoczesnym utrzymaniu stałej komunikacji z lokalnymi placówkami ochrony zdrowia. Dzięki działaniu pięciu mobilnych jednostek medycznych projekt skutecznie ograniczył rozprzestrzenianie się COVID-19 w nielegalnych osadach i zapewnił wsparcie dla działań związanych ze szczepieniami. 

Obecnie w ramach programu udzielane jest wsparcie dla około 600 osób w Apulii. Istotnym czynnikiem sukcesu programu są dobre relacje i zaufanie między organizacjami pozarządowymi i społecznościami lokalnymi. Niektóre z zaangażowanych organizacji mają doświadczenie w roli humanitarnych organizacji opieki zdrowotnej na terytoriach poza UE dotkniętych konfliktem oraz w pomocy osobom bezdomnym na obszarach miejskich i metropolitalnych we Włoszech. 

Organizacje pozarządowe zapewniają doradztwo, utrzymują kontakt z migrantami i oferują wsparcie lekarzom pierwszego kontaktu. Takie podejście oparte na współpracy pomaga wypełnić lukę między społecznościami migrantów a systemem opieki zdrowotnej, ułatwiając skuteczny zasięg opieki i jej świadczenie.  

W ramach projektu z powodzeniem opracowano zintegrowany model opieki społecznej i zdrowotnej, któremu towarzyszą wytyczne dotyczące jego stosowania, ułatwiające kompleksową i skoordynowaną opiekę. Rozprowadzono 4000 broszur zawierających niezbędne informacje na temat dostępu do lokalnych usług socjalnych oraz opieki zdrowotnej. Szacuje się, że z działań w zakresie pomocy społecznej i zdrowotnej w ramach projektu w Apulii skorzystało około 11 280 osób. Spośród nich około 2100 osób spełniło kryteria kwalifikowalności do projektu, więc dotarto do nich w sposób formalny.