Bezoek op locatie in Kopenhagen, Denemarken

Participants during a break at the onsite visit in Copenhagen Denmark.

Inleiding

Het tweede bezoek op locatie vond plaats van 21 t/m 23 juni 2023 in Kopenhagen, Denemarken. Het bezoek richtte zich op de voorbeeldpraktijk van de Deense gezondsheidsautoriteiten “Communicatie-initiatieven inclusief herinneringsschema's om kindervaccinatie te ondersteunen” die verschillende initiatieven omvatten om de dekkingsgraad te vergroten en de robuustheid van het programma te versterken, waaronder herinneringsschema's, communicatiecampagnes en gezondheidsbezoekers als vaccinatie-ambassadeurs. Het programma is gericht op ouders van kinderen van 3 maanden tot 12 jaar en bestaat uit vaccinaties tegen difterie, tetanus, kinkhoest, Hib-ziekten en polio (DiTeKiPol-Hib), pneumokokkenziekte, het humaan papillomavirus (HPV) en bof, mazelen en rode hond (BMR).

De Deense Gezondheidsautoriteit (Sundhedsstyrelsen) heette 28 deelnemers uit 16 verschillende EU-lidstaten welkom in Kopenhagen. De deelnemers waren vertegenwoordigers van nationale gezondheidsinstanties, ministeries van volksgezondheid en nationale vaccinatiebureaus. Het bezoek had de volgende doelen:

Inzicht krijgen in het Deense Kindervaccinatieprogramma en leren van het succes ervan.
Van elkaar leren door kennis en ervaringen uit te wisselen.
Ideeën ontwikkelen over hoe zorgprofessionals uit andere lidstaten de Deensemanier van werken naar hun eigen land kunnen overbrengen.

Als onderdeel van het bezoek kreeg de Deense Gezondheidsautoriteit van het Europees Uitvoerend Agentschap voor gezondheid en digitaal beleid (HaDEA) een certificaat van uitmuntendheid uitgereikt.

Het Deense Kindervaccinatieprogramma

Doel

Denemarken kent geen vaccinatieplicht en toch is de vaccinatiegraad (VG) voor de meeste vaccinaties hoog. De hoogste VG is voor de DiTeKiPol-Hib-vaccinatie, namelijk 97%. Dat is hoger dan het doel van 95% van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Met 94% is ook de VG voor BMR hoog., De VG voor HPV ligt iets lager (87% voor de eerste HPV-vaccinatie), maar is hoger dan de gemiddelde VG van 77% in de (hele) EU. Het is goed hier te wijzen op de hoge deelname van jongens aan de HPV-vaccinatie. Deze vaccinatie is pas in 2019 een vast onderdeel geworden van het Kindervaccinatieprogramma, maar het percentage onder jongens is nu bijna gelijk aan het percentage onder meisjes.

Na enkele jaren met een lage vaccinatiegraad voor HPV is er door flinke inspanningen een duidelijke verbetering te zien in de HPV-vaccinatiegraad onder meisjes. Het Deense Kindervaccinatieprogramma is erop gericht om de fysieke en administratieve obstakels rond vaccinatie in Denemarken terug te dringen met behulp van communicatiecampagnes, herinneringsschema’s en vaccinatieambassadeurs.

Betrokken partijen en uitvoering

Vaccinatieprogramma’s spelen een essentiële rol bij de bevordering van de volksgezondheid in Denemarken. Het Deense Kindervaccinatieprogramma werkt samen met diverse organisaties. De Deense Gezondheidsautoriteit (Sundhedsstyrelsen) draagt de algehele verantwoordelijkheid voor het Deense Kindervaccinatieprogramma en doet aanbevelingen aan het Deense Ministerie van Binnenlandse Zaken en Gezondheid over welke vaccins er moeten worden opgenomen. Het Statens Serum Instituut is verantwoordelijk voor het bewaken van het programma en voor de door vaccinatie te voorkomen ziektes in het algemeen. Het Deens Geneesmiddelenbureau is in samenwerking met het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) verantwoordelijk voor het verlenen van vergunningen voor de vaccins die gebruikt gaan worden en voor het nauwlettend monitoren van bijwerkingen en de veiligheid ervan. De Deense Gezondheidsautoriteit beoordeelt nieuwe vaccins voor het Kindervaccinatieprogramma in overleg met de Vaccinatieraad. Als de Deense Gezondheidsautoriteit tot de conclusie komt dat een gegeven vaccinatie in het programma moet worden opgenomen, doet het Geneesmiddelenbureau een aanbeveling aan het Deense Ministerie van Binnenlandse Zaken en Gezondheid, dat verantwoordelijk is voor het besluit. Het Statens Serum Instituut is verantwoordelijk voor de levering van de vaccins voor het programma. De Vaccinatieraad draagt bij met deskundig advies en ervaring met vaccineren.

Om het Deense Kindervaccinatieprogramma te versterken, is de Deense Gezondheidsautoriteit met een initiatief gekomen om gezondheidsbezoekers (zorgmedewerkers die mensen thuis bezoeken) een opleiding te geven tot vaccinatieambassadeurs. Zorgmedewerkers spelen als adviseurs en communicatoren een belangrijke rol bij de gezondheid van kinderen. Het initiatief biedt scholing waarbij onder meer de communicatievaardigheden van de ambassadeurs worden ontwikkeld, zodat ze met ouders het gesprek over vaccinatie kunnen aangaan.

Middelen

De vaccinaties in het Deense Kindervaccinatieprogramma zijn eenvoudig te verkrijgen en gratis. Sommige vaccinaties worden voor bepaalde groepen (risicogroepen) vergoed. Vrouwen die nog niet zijn gevaccineerd tegen rode hond, kunnen die vaccinatie gratis krijgen en alle volwassenen kunnen worden gevaccineerd tegen de mazelen als ze niet al immuun zijn door een infectie of vaccinatie.

In het seizoen 2023/2024 wordt voor kinderen van 2 t/m 6 jaar gratis vaccinatie tegen de griep aangeboden.

Resultaten

De vaccinatiestatus van elke burger en de bijbehorende vaccininformatie wordt bijgehouden aan de hand van een vaccinatieregister, het Deense Vaccinatieregister (DDV). De vaccinatietrouw en -effectiviteit worden gemonitord en beoordeeld via het vaccinatieregister, dat ook gegevens bevat over geslacht, leeftijdsgroep en geografische locatie. Het monitoringsysteem houdt zich alleen bezig met vaccinaties die worden aanbevolen of deel uitmaken van de nationale vaccinatieprogramma’s. Alle vaccinaties worden verplicht geregistreerd in het DDV.

Ouders ontvangen 14 dagen voor de aanbevolen vaccinatiedatum een herinnering. De vaccinaties worden gewoonlijk toegediend door de huisarts van het gezin in combinatie met een reguliere gezondheidscontrole. Als er geen vaccinatie plaatsvindt, wordt er 30 dagen na de aanbevolen vaccinatiedatum van het kind een herinnering gestuurd. De Deense Gezondheidsautoriteit beveelt aan dat kinderen binnen de aangegeven vaccinatieperiode worden gevaccineerd om er zeker van te zijn dat elke vaccinatie het kind maximale bescherming biedt.

In 2017 werd in samenwerking met de Deense Gezondheidsautoriteit, het Deense Kankerfonds en de Deense Vereniging van Geneeskundigen de voorlichtingscampagne Stop HPV gelanceerd. Het initiatief werd genomen om genuanceerde en op feiten gebaseerde informatie te geven over het HPV-vaccin en om de vaccinatiegraad te verhogen na een afname van de vaccinatiebereidheid. Sinds 2019 is de campagne ook op jongens gericht. Jongens die na medio 2007 zijn geboren, kunnen nu net als meisjes de gratis HPV-vaccinatie krijgen. Na een succesvol herstel van de vaccinatiegraad tegen HPV werd de campagne eind 2021 beëindigd.

De vaccinatieambassadeurs hebben een cruciale rol gespeeld in het contact met de lokale bevolking door tijdens gesprekken in te gaan op (heersende) zorgen. Gezondheidsbezoekers komen de gezinnen en hun kinderen regelmatig in hun werkgebied tegen en bouwen een vertrouwensband op. Ze werken met zwangere vrouwen en bezoeken pasgeborenen tijdens hun eerste levensjaar meerdere keren aan huis. Ze komen de kinderen opnieuw tegen op de crèche en op de basisschool. Gezondheidsbezoekers kunnen in een sfeer van vertrouwen ingaan op zorgen en zijn perfecte gepositioneerd om het onderwerp vaccinatie aan te snijden. Tussen 2019 en 2022 hebben deskundigen van de Deense Gezondheidsautoriteit ongeveer 200 gezondheidsbezoekers opgeleid tot vaccinatieambassadeur. Tijdens een volle scholingsdag hebben ze informatie gekregen over het Kindervaccinatieprogramma, ziektes en vaccins en het Deense Vaccinatieregister. Ze hebben bovendien geleerd hoe je op een goede manier over vaccinatie kunt communiceren. De Deense Gezondheidsautoriteit heeft de vaccinatieambassadeurs voorzien van informatiemateriaal, zoals een handboek over vaccinatie, ansichtkaarten, animatiefilmpjes en posters.

De Deense Gezondheidsautoriteit heeft vooruitgang geboekt met het toegankelijker maken van vaccinatie, zowel in geografische zin als digitaal. Voor kwetsbare en moeilijk bereikbare groepen zijn er verschillende initiatieven genomen, zoals het toedienen van vaccins bij de daklozenopvang en het inzetten van zorgverleners om mensen naar vaccinatiecentra te brengen. Ook is vaccinatie aan huis mogelijk voor mensen met mobiliteitsproblemen. Om taalbarrières weg te nemen, is de informatie over het programma vertaald in verschillende talen (Engels, Arabisch, Farsi, Pools en Somalisch).

Communicatie-initiatieven waaronder herinneringsschema's om kindervaccinatie te ondersteunen

De deelnemers woonden vijf workshops bij die waren opgezet om het nadenken over en het evalueren van de gepresenteerde vaccinatiemethode gemakkelijker te maken. In de workshops werd nader gekeken naar het gebruik van herinneringsschema’s en het inzetten van de gezondheidsbezoekers als vaccinatieambassadeurs. Ook was er een ‘Impact Canvas’ als leidraad voor de deelnemers om het overdrachtspotentieel van de praktijk naar hun eigen landelijke gezondheidssysteem en infrastructuur te beoordelen.

De deelnemers hebben enkele sterke punten geïdentificeerd, zoals het digitale nationale register, de herinneringsschema’s en de actieve rol van de Technische Adviesgroepen voor Nationale Vaccinatie. Het inzetten van gezondheidsbezoekers als vaccinatieambassadeurs werd gezien als iets wat het vertrouwen vergroot bij moeilijk bereikbare groepen. Door de persoonlijke relatie tussen de gezondheidsbezoeker en de patiënt ontstaat er vertrouwen in het gezondheidssysteem, wat een positief effect heeft op de nationale vaccinatiegraad. Het initiatief profiteert van de samenwerking tussen meerdere belanghebbenden, doordat private partijen en niet-gouvernementele organisaties worden gemobiliseerd om het gezondheidssysteem te ondersteunen. Door de persoonlijke betrokkenheid ontstaat er een positieve(re) houding tegenover vaccinatie en is de patiënt beter op de hoogte van ziektes. Zo kunnen de ambassadeurs functioneren als rolmodel om vaccinatietwijfel te verminderen.

Als onderdeel van het Impact Canvas hebben de deelnemers enkele belangrijke aspecten van het Deense Kindervaccinatieprogramma geïdentificeerd die aangepast en overgedragen zouden kunnen worden aan andere lidstaten. Het betreft hier onder meer:

Een nationaal register: één register met informatie over de vaccinatiestatus van elke inwoner van het land, waardoor het eenvoudiger is om doelgerichte contactactiviteiten op te zetten en de vaccinatiegraad bij te houden.
Elektronische herinneringen: herinneringen automatisch naar mensen versturen bespaart administratietijd.
Samenwerking tussen verschillende soorten instellingen: deskundigen uit verschillende instellingen verbreden het perspectief van de overheid.
Verpleegkundigen en vroedvrouwen (verloskundigen) opleiden tot ambassadeurs voor vaccinatie, waarbij gebruik wordt gemaakt van de bestaande zorgstructuren in een gezinssetting.

De deelnemers hebben ideeën verzameld over mogelijke veranderingen, waaronder:

Modernisering: nieuwe ontwikkelingen in informatietechnologie, zoals kunstmatige intelligentie (AI), zouden gebruikt kunnen worden om het nationale register te beschermen tegen cyberaanvallen.
Het inzetten van geavanceerde functies: het Ministerie van Gezondheid zou het nationale vaccinatieregister aan andere zorgdiensten kunnen koppelen (het monitoren van de gezondheidstoestand van kinderen, het register combineren met distributiesystemen).

De aanwezigen hebben nieuwe inzichten verworven in deze methode en de bereidheid uitgesproken om de verkregen kennis en ervaring over te dragen aan hun collega’s en instellingen door een verslag op te stellen van het bezoek, door wat ze geleerd hebben in campagnes, acties en strategische planning te integreren en door een voorstel voor een pilotproject in te dienen als onderdeel van het roject ‘Obstakels rond vaccinatie overwinnen’.

Lees meer over het Deense Kindervaccinatieprogramma:

Websites: