Wizyta terenowa w Dublinie (Irlandia)

W dniach 4–6 października 2023 r. w Dublinie (Irlandia) odbyła się piąta i ostatnia wizyta terenowa w ramach projektu „Pokonywanie barier wobec szczepień”. Głównym analizowanym elementem było badanie pilotażowe, w ramach którego zaoferowano szczepionkę przeciwko grypie dzieciom w trzech szkołach podstawowych. Populację docelową stanowiły dzieci i młodzież w wieku od 2 do 17 lat.

Celem tej wizyty było:

• zebranie informacji na temat praktyki oferowania szczepień przeciwko grypie dzieciom w trzech szkołach podstawowych w Irlandii oraz wyciągnięcie wniosków z jej sukcesu,
• wspieranie procesu wzajemnego uczenia się poprzez zapewnienie przestrzeni do wymiany wiedzy i doświadczeń,
• opracowanie pomysłów na przeniesienie tej praktyki do swoich krajów przez pracowników ochrony zdrowia z państw członkowskich.

W ramach wizyty Krajowe Biuro ds. Szczepień (National Immunisation Office of Health Service Executive, HSE) w Irlandii otrzymało certyfikat wzorcowej praktyki od Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Zdrowia i Cyfryzacji (HaDEA).

Cel

Krajowy Komitet Doradczy ds. Szczepień (NIAC) w Irlandii zalecił szczepienia przeciwko grypie dla wszystkich dzieci w wieku 2–17 lat w ramach programu szczepień przeciwko grypie sezonowej na lata 2021–2022.
 
Celem była ochrona dzieci przed powikłaniami związanymi z grypą, ograniczenie przenoszenia wirusa w społeczeństwie i zabezpieczenie osób o podwyższonym ryzyku ciężkiego przebiegu choroby. Dla dzieci i młodzieży w tej grupie wiekowej zalecano żywą atenuowaną szczepionkę przeciw grypie (LAIV) pod warunkiem braku przeciwwskazań.
 
Mimo iż dzieci w wieku 2–17 lat kwalifikują się do bezpłatnego otrzymania tej donosowej szczepionki przeciwko grypie oferowanej przez HSE, poziom jej przyjmowania w lokalnych placówkach był stosunkowo niski (poniżej 20%). Aby rozwiązać ten problem, przeprowadzono badanie pilotażowe w celu oceny, jaki wpływ miałoby podawanie LAIV w szkołach podstawowych. Środowisko szkolne wybrano na podstawie mocnych dowodów z badań międzynarodowych wskazujących, że takie środowiska zwiększają poziom wyszczepialności i są bezpiecznym miejscem do szczepienia dużej liczby uczniów. Ponadto program szczepień w szkołach irlandzkich obejmuje kilka ugruntowanych już inicjatyw, w ramach których oferowane są szczepienia, w tym przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR), tężcowi, błonicy, krztuścowi i polio (DTaP/IPV), wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV9) oraz meningokokom A, C, W i Y (MenACWY).

Wspomniany projekt pilotażowy przeprowadzono we współpracy z zespołami utworzonymi przez Community Health Operational (CHO), a każdy zespół współdziałał z lokalną szkołą podstawową. W badaniu wzięły udział trzy szkoły, oferując szczepienia LAIV łącznie 587 dzieciom z różnych obszarów geograficznych.

Zaangażowane podmioty i wdrożenie

Krajowe Biuro ds. Szczepień (NIO) jest odpowiedzialne za zarządzanie procesem zakupu i dystrybucji szczepionek, opracowywanie materiałów szkoleniowych i komunikacyjnych dla społeczeństwa i dla pracowników ochrony zdrowia zaangażowanych we wszystkie krajowe programy szczepień zgodnie z polityką Departamentu Szczepień. Wszystkie informacje na temat szczepień są oparte na dowodach i weryfikowane przez panel ekspertów ds. szczepień z Krajowego Komitetu Doradczego ds. Szczepień (NIAC) działającego przy Royal College of Physicians of Ireland.
 
NIAC to multidyscyplinarny organ składający się ze specjalistów ds. ochrony zdrowia, który ustala wytyczne dla decydentów w Departamencie Zdrowia. NIAC opracowuje oparte na dowodach zalecenia dotyczące wytycznych w zakresie szczepień, opierając się na danych epidemiologicznych i najlepszych praktykach międzynarodowych.

Health Services Executive (HSE) jest natomiast organem wdrażającym i operacjonalizującym usługi i programy zdrowotne w Irlandii wskazane przez NIAC i Departament Zdrowia, w tym programy szczepień. Krajowe Biuro ds. Szczepień przy HSE nadzoruje zakup i dystrybucję szczepionek, opracowuje źródła informacji i materiały informacyjne oraz zapewnia szkolenia dla pracowników ochrony zdrowia.
 
Programy szczepień są planowane centralnie na poziomie krajowym i wdrażane przez kierowników operacyjnych w całym kraju. Irlandzki system opieki zdrowotnej składa się z dziewięciu podmiotów administrujących (Community Health Organisations, CHO) oraz siedmiu grup szpitali (Hospital Groups). Program szczepień szkolnych wdrażany jest na szczeblu regionalnym w drodze mobilizacji lokalnych zespołów ds. szczepień szkolnych. Krajowe Biuro ds. Szczepień zapewnia wsparcie dla programów pilotażowych, w tym na potrzeby opracowywania materiałów edukacyjnych i szkoleniowych, a także wsparcie kliniczne.

Zasoby

Departament Zdrowia finansuje programy szczepień w Irlandii i przydziela budżet na politykę szczepień opracowaną zgodnie z wytycznymi i zaleceniami Krajowego Komitetu Doradczego ds. Szczepień (NIAC). Wszystkie zalecane szczepionki dla dzieci i młodzieży zawarte w harmonogramie szczepień są oferowane bezpłatnie, co obejmuje zarówno samą szczepionkę, jak i koszty jej podania. Szczepionki podawane w ramach szkolnego programu szczepień są bezpłatne.

Szkolne programy szczepień są prowadzone bezpośrednio w szkołach, w tym także w szkołach dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Z kolei dzieci uczące się w ramach edukacji domowej otrzymują szczepienia w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Szczepienia te są podawane przez uprawnionych specjalistów, w tym lekarzy, lekarzy ogólnych, pielęgniarki oraz pielęgniarki zdrowia publicznego, przy czym to właśnie pielęgniarki odgrywają kluczową rolę w działaniach na rzecz szczepień.

Zespół ds. Szczepień Szkolnych w ramach HSE co roku dostarcza rodzicom/opiekunom dzieci w wieku szkolnym tzw. pakiety zgody. Pakiety zgody zawierają:

• pismo z Krajowego Biura ds. Szczepień,
• informacje o szczepionkach, które zostaną zaoferowane dziecku,
• formularz zgody i kopertę do odesłania wypełnionych dokumentów.

Informacje zawarte w formularzu zgody dotyczącym danego dziecka są wprowadzane do szkolnego systemu szczepień prowadzonego przez HSE. 

Na potrzeby omawianego programu pilotażowego udostępniono środki finansowe w wysokości 10 000 euro, które zostały wykorzystane na pokrycie kosztów utworzenia klinik, kosztów podawania szczepionki, kosztów wsparcia projektu oraz kampanii promocyjnej wspierającej program pilotażowy.

Wyniki
 
W programie pilotażowym uczestniczyły trzy szkoły podstawowe. Jedna z nich była nowo utworzoną placówką dla uczniów od wieku przedszkolnego do klasy czwartej (od 4 do 10 lat), natomiast do pozostałych dwóch szkół uczęszczały dzieci od wieku przedszkolnego do klasy szóstej (od 4 do 12 lat). Wszystkim uczniom w każdej ze szkół zaoferowano LAIV (łączna liczba dzieci = 587).

Ogólny poziom wyszczepienia szczepionką LAIV w tym badaniu pilotażowym wyniósł 63,9% (375/587 osób). W trzech omawianych szkołach odsetek ten wahał się od 59,3% do 68,3%. 

Wyszczepialność była najwyższa (69,1%) wśród dzieci w drugim roku nauki (uczniowie w wieku od 7 do 8 lat). W odniesieniu do 12,4% dzieci w populacji szkolnej (73/587) zgłoszono, że otrzymały one szczepionkę przeciw grypie od lekarza pierwszego kontaktu lub farmaceuty. Wyszczepialność w populacji szkół, w których zaoferowano szczepionkę LAIV, wyniosła 76,3% (448/587). 

Rodzice 17,5% dzieci (103/587) odmówili udzielenia zgody. W przypadku pozostałych dzieci, które nie zostały zaszczepione w szkole lub w lokalnej placówce i których rodzice nie odmówili zgody, miały miejsce następujące sytuacje: albo rodzice nie zwrócili formularzy zgody na szczepienie swojego dziecka, albo dziecko było nieobecne lub z innego powodu nie mogło otrzymać szczepionki w wyznaczonym dniu.

Wśród całej populacji szkolnej rodzice 37,5% dzieci (220/587) zgłosili, że ich dziecko nigdy wcześniej nie otrzymało szczepionki przeciw grypie, jedno dziecko miało przeciwwskazania do LAIV (0,2%), 4,9% (29/587) miało schorzenia  współistniejące, a 0,9% (5/587) wymagało drugiej dawki LAIV. Potrzeba podania drugiej dawki LAIV nie została jednak poddana ocenie przez wszystkie zespoły ds. szczepień. 

Z rodzicami 13,5% dzieci (79/587), którym przekazano formularze zgody, trzeba było skontaktować się telefonicznie przed sesją szczepień w celu wyjaśnienia podanych przez nich informacji. Nie zgłoszono żadnych zdarzeń niepożądanych (np. takich jak błędy dotyczące szczepionek).

Wyniki programu pilotażowego okazały się obiecujące, wskazując na znaczny wzrost wyszczepialności szczepionkami przeciw grypie w populacjach szkolnych (63,9%) w porównaniu ze szczepieniami w innych placówkach  lokalnych (12,4%). Fakt ten wskazuje na pozytywny wpływ idei podawania szczepień w szkołach na wskaźniki wyszczepialności w szkołach uczestniczących w pilotażu.

Ogólnie rzecz biorąc, wyniki badania pilotażowego dostarczają cennych informacji na temat potencjału szkolnych programów szczepień w zakresie poprawy wyszczepialności szczepionkami przeciw grypie wśród dzieci w Irlandii. Wyniki te stanowią wkład w podejmowane nieustannie wysiłki na rzecz doskonalenia strategii szczepień i promowania zdrowia publicznego w społeczeństwie.

W sezonie grypowym 2023/24 mobilne zespoły HSE ds. szczepień będą oferować donosową szczepionkę przeciwko grypie wszystkim dzieciom w starszych oddziałach wczesnoszkolnych w szkołach ogólnodostępnych oraz wszystkim dzieciom w wieku wczesnoszkolnym uczęszczającym do szkół specjalnych w całej Irlandii. Działania te zostaną ocenione i rozszerzone w kolejnych latach w celu oferowania donosowej szczepionki przeciw grypie wszystkim dzieciom w wieku wczesnoszkolnym w szkołach.