Wizyta terenowa – Murcja (Hiszpania)

Pierwsza wizyta terenowa w ramach projektu odbyła się w Murcji (Hiszpania) w dniach 31 maja – 2 czerwca 2023 r. Skupiała się ona na modelowej praktyce działania w zakresie przezwyciężania przeszkód w szczepieniach pod nazwą „Szkolny program szczepień w Murcji”. Celem tej praktyki działania jest uzyskanie poprawy w zakresie szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) i zapaleniu opon mózgowych u dzieci w wieku 11 lat. 

Przedstawiciele sektora ochrony zdrowia w Murcji przyjęli 27 uczestników z 15 różnych państw członkowskich UE. Uczestnicy reprezentowali ministerstwa zdrowia, instytuty zdrowia i krajowe urzędy ds. szczepień. Celem wizyty było: 

• uzyskanie informacji o programie szczepień szkolnych i wyciągnięcie wniosków z jego sukcesu, 
• wspieranie wzajemnego uczenia się poprzez wymianę doświadczeń, 
• opracowanie pomysłów na przeniesienie stosowanej praktyki działania do innych państw członkowskich. 

Podczas trzydniowej wizyty terenowej uczestnicy uzyskali informacje o hiszpańskim programie szczepień od Ministerstwa Zdrowia, a także dowiedzieli się więcej o strategii szczepień przeciwko małpiej ospie w Murcji. Uczestnicy obserwowali również pielęgniarki przygotowujące się do szczepień szkolnych i dowiedzieli się więcej o podawaniu szczepionek w domach. Na zakończenie wizyty uczestnicy wzięli udział w warsztatach, aby wymienić się pomysłami na temat sposobów wdrożenia tej praktyki działania w innych państwach członkowskich.  

Podczas wizyty Ministerstwo Zdrowia Murcji otrzymało certyfikat wyróżniającej się praktyki działania od Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Zdrowia i Cyfryzacji (HADEA).

Cel

Hiszpania ma wysokie wskaźniki wyszczepialności (VCR), mimo że szczepienia nie są obowiązkowe. Wskaźnik wyszczepialności przeciwko HPV wynosi 91% dla całego kraju. W przypadku choroby meningokokowej konieczne jest osiągnięcie wyższego wskaźnika VCR (>85%) dla dawki podawanej dzieciom w wieku 11 lat, aby uniknąć ponownego pojawienia się przypadków zapalenia opon mózgowych typu C i zapobiec przypadkom wywołanym przez inne grupy serologiczne (A, W, Y). 

Szczepienia niemowląt i dzieci są najczęściej przeprowadzane w ośrodku zdrowia lub w stałym punkcie szczepień w ramach programu opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Programa de Atención al Niño y Adolescente, PANA). W pierwszych latach życia dziecka poziom korzystania z badań lekarskich w ramach PANA jest bardzo wysoki. Gdy dzieci osiągną wiek jedenastu lat, frekwencja na regularnych wizytach kontrolnych spada do około 60%. Program szczepień szkolnych w Murcji ma na celu poprawę wskaźników wyszczepialności przeciwko HPV i zapaleniu opon mózgowych.

Zaangażowane podmioty i wdrożenie

Aby wspierać dostępność i równość, miejsca szczepień przenosi się z ośrodków zdrowia do szkół. W programie szczepień szkolnych bierze udział Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia Publicznego i Uzależnień (Dirección General de Salud Pública y Adicciones, DGSPyA), Służba Zdrowia Murcji (Servicio Murciano de Salud, SMS), Ministerstwo Edukacji Murcji oraz dyrektorzy szkół i nauczyciele. W proces ten zaangażowani są również rodzice dzieci, które mają zostać zaszczepione – otrzymują oni list informacyjny i formularz zgody, który należy wypełnić i odesłać do szkoły. Pakiet informacyjny zawierający formularz zgody jest dostępny w kilku językach, w tym po arabsku dla arabskojęzycznej społeczności Murcji. 

Szczepienia szkolne organizują Służba Zdrowia Murcji i DGSPyA. Pielęgniarki z ośrodków podstawowej opieki zdrowotnej kontaktują się ze szkołami i przygotowują szkolne szczepienia przeciwko HPV i zapaleniu opon mózgowych. Rodzice, którzy chcą, aby ich dziecko zostało zaszczepione, wyrażają pisemną zgodę. Administracja szkoły i nauczyciele wspierają projekt, zbierając formularze zgody. 

W dniu szczepienia pielęgniarki przygotowują w szkole gabinet szczepień. Nauczyciele przyprowadzają na szczepienie dzieci ze swojej klasy i obserwują ich reakcje na szczepionkę przez 30 minut po jej podaniu. Następnie pielęgniarki rejestrują szczepienie w rejestrze cyfrowym i informują rodziców/opiekunów, jeśli z jakiegokolwiek powodu dziecko nie zostało zaszczepione (np. z powodu choroby). Zespoły ds. szczepień kontaktują się z rodzicami i opiekunami dzieci, które są zarejestrowane jako niezaszczepione w bazie danych szczepień dla swojej grupy wiekowej. Do osób mieszkających w dzielnicy podlegającej danemu ośrodkowi zdrowia można zwrócić się bezpośrednio telefonicznie, listownie lub pocztą elektroniczną. Z rodzicami niezaszczepionych dzieci mieszkających poza obszarem działania ośrodka zdrowia kontaktują się przedstawiciele regionalnego programu szczepień.

Zasoby

„Szkolny program szczepień w Murcji” jest finansowany z funduszy regionalnych.  

Oprócz pomocy pielęgniarek i nauczycieli program wymaga zasobów przestrzennych, w tym pomieszczeń do przeprowadzania szczepień i obserwacji reakcji poszczepiennych. Zespół ds. szczepień składa się z dwóch pielęgniarek, które są wyposażone w sprzęt medyczny, w tym stetoskop, aparat do pośredniego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, aparat do monitorowania poziomu glukozy we krwi, sprzęt do udrażniania dróg oddechowych, w tym worki wentylacyjne i rurki ustno-gardłowe (tzw. Guedel airway), materiał do kroplówek i leki.

Wyniki

Praktyka polegająca na wprowadzeniu szczepień bezpośrednio do szkół usuwa bariery dla rodziców, którzy mają trudności z rezerwowaniem wizyt lub odwiedzinami w ośrodkach zdrowia w godzinach ich otwarcia. Praktyka ta zapewnia łatwy dostęp i jasne informacje na temat możliwości uzyskania szczepień. 

W kohorcie dzieci urodzonych w latach 2004–2005 (szczepionych w szkołach) wskaźnik VCR dla trzecich dawek szczepionki przeciwko meningokokom serogrupy C osiągnął od 91% do 93%, a najnowszy wskaźnik VCR przeciwko meningokokom ACWY osiągnął około 90%. W przypadku wirusa HPV wyszczepialność dwiema dawkami w 2020 i 2021 r. wynosi od 85% do 95%, podczas gdy wskaźnik VCR osiągnięty w kohorcie dzieci urodzonych w 1994 r. (zaszczepionych w ośrodkach zdrowia) wyniósł tylko 62,3%. Dzięki szczepieniom szkolnym liczba przypadków spadła z 29 przypadków choroby meningokokowej typu C w 1996 r. do dwóch przypadków w sezonie 2020–2021. Odnotowano również spadek przypadków zapalenia opon mózgowych w innych grupach serologicznych zawartych w szczepionce czterowalentnej.